Województwo krakowskie (XVI-XVIII w.) [MAPY]

Województwo krakowskie położone było w południowo-zachodniej części Rzeczpospolitej i zajmowało pierwsze miejsce w hierarchii województw w całym państwie.

Spis treści

Ukształtowanie powierzchni terenu >>>

Podział administracyjny >>>

Gęstość sieci osadniczej >>>

Puszcze i lasy >>>

Przestrzeń i drogi >>>

Struktura produkcji zbożowej w XVI wieku >>>

Struktura produkcji zbożowej w XVII wieku >>>

Województwo krakowskie w XVI w. - ukształtowanie powierzchni terenu [MAPA]

Rzeźba terenu województwa krakowskiego, przedstawiała krajobrazy typowe dla wyżyn, pogórza i gór średnich i wysokich. Powierzchnia terenu wznosiła się średnio na wysokość 408 m n.p.m., obniżając się przeciętnie z południowego-zachodu na północny-wschód. Najwyższe szczyty znajdowały się w południowej części województwa, w paśmie Tatr (Rysy 2499 m n.p.m.) oraz Beskidów z licznymi szczytami powyżej 1000 m n.p.m. Najniższy punkt województwa, znajdował się w dolinie Wisły, na wschód od wsi Przymęków (170 m n.p.m.).

Województwo krakowskie w XVI w. - podział administracyjny [MAPA]

Województwo krakowskie zajmowało powierzchnię 19 791 km kw. i położone było na obu brzegach Wisły, w obrębie źródłowych odcinków Warty i Pilicy. Obszar podzielony był na 7 powiatów. Na województwo krakowskie składały się powiat sądecki tj. 3 780 km kw. (19,1%), proszowicki 3 346 km kw. (16,9%), szczyrzycki 3 221 km kw. (16,3%), lelowski 3 144 km kw. (15,9%), śląski 2 540 km kw. (12,8%), biecki 2 292 km kw. (11,6%) i ksiąski 1 467 km kw. (7,4%).

Województwo krakowskie w XVI w. - gęstość sieci osadniczej [MAPA]

Województwo krakowskie cechowało się wyraźną koncentracją osadnictwa w centrum regionu. Największe zagęszczenie osad powyżej 15 miejscowości na 100 km kw. występowało w rejonie Krakowa z Kleparzem i Kazimierzem, gdzie poza stołecznym miastem znajdowały się Skawina, Wieliczka, Dobczyce, Bochnia, Brzesko Nowe, Uście, Koszyczki, Słomniki. Skała, Skarbimierz, Miechów, Działoszyce i Książ Wielki. Ponadto, wyraźne skupiska osad występowały w sąsiedztwie Nowego i Starego Sądecza, Bobowej, Czchowa, Zakliczyna, Wojnicza, następnie Wodzisławia oraz Lelowa-Włodowic. Najsłabiej zasiedlone obszary występowały na terenach górskich Podhala, Tatr, Beskidów Wysokich, Beskidu Żywieckiego, Śląska w między Chrzanowem a Będzinem, w Puszczy Niepołomickiej oraz na zachód od Częstochowy.

Województwo krakowskie w XVI w. - puszcze i lasy [MAPA]

Województwo krakowskie pokryte było w 27% lasami. Największe, zwarte kompleksy leśne występowały w rejonie Niepołomic (Puszcza Niepołomicka), w Gorcach, na Podhalu, w Beskidach, w pasie między Chrzanowem a Ogrodzieńcem oraz w rejonie Częstochowy. Obszary bezleśne to najbliższe okolice Krakowa, Proszowic, Miechowa oraz Sądecza Nowego i Bobowej.

Województwo krakowskie w XVI w. - przestrzeń i drogi [MAPA]

„...Ze stołeczności Krakowa wynikał fakt, iż przez województwo krakowskie przechodziły najważniejsze połączenia z państwami i krajami sąsiednimi: z Rusią (należącą do Korony z jej dalszymi ziemiami, z Węgrami, Czechami i Niemcami.

Połączenie z Czechami prawdopodobnie zmieniało się w ciągu wieków. Nie jest jasne, jak przebiegała trasa w XVI w. Itineraria królewskie wskazują, że używane były rozmaite drogi: przez Żywiec, Nowy Sącz, Wrocław. Koło Oświęcimia mapa Stanisława Porębskiego z 1563 r. umieszcza cztery mosty, przez które jechano na Śląsk, do Wielkopolski, Małopolski i do Czech (...).

Najstarszą drogą na Śląsk jechało się z Krakowa przez Olkusz, Sławków, Będzin i dalej przez Bytom, Opole do Wrocławia. Szczególnie dużo komór celnych funkcjonowało w XVI w. pomiędzy Krakowem a Olkuszem (...).

Inna droga, określana w źródłach jako >strata magna<, prowadziła z Krakowa przez Miechów, Żarnowiec, Małoszyce, Rokitno, Kaszczor, Witów, Lelów, Krzepice do Wielkopolski i Prus lub z Krzepic na Śląsk (...). Wcześniejszy wariant tego szlaku omijał Częstochowę i prowadził przez Mstów, Rędziny, Wierzchowiska (gdzie pobierano cło), Kłobuck. (cytat za Wilka M., 2008, Drogi [w:] Rutkowski H., 2008, Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI w.)