Województwo mazowieckie (XVI-XVIII w.) [MAPY]

Województwo mazowieckie położone było w północno-wschodniej części Korony i było drugim pod względem powierzchni województwem w ramach ziem koronnych.
Województwo mazowieckie (XVI-XVIII w.) [MAPY]

Spis treści


Ukształtowanie powierzchni terenu >>>

Podział administracyjny >>>

Administracja kościelna >>>

Puszcze i lasy >>>



Województwo mazowieckie w XVI-XVIII w. - ukształtowanie powierzchni terenu [MAPA]


Powierzchnia terenu dawnego województwa mazowieckiego charakteryzowała się w większości nizinnym i równinnym charakterem. Najniżej położony punkt regionu znajdował się u ujścia Mołtawy do Wisły, na granicy z woj. płockim (ok. 60 m n.p.m.). Centralną część regionu zajmowała rozległa nieckowata nizina z koncentrycznym układem dolin Wisły, Bzury, Narwi, Bugu i Wkry położona na wysokości około 90-100 m n.p.m. Niecka otoczona była wyżej wyniesionymi obszarami, przekraczającymi w swoich kulminacjach 200 m n.p.m. Wyżej wyniesione wysoczyzny o pokroju wypukłych w centrum garbów, występowały w południowej części województwa w rejonie miast Mińsko i Dobre, Stoczek i Seroczyno oraz Tarczyn i Grodziec. W części północnej województwa mazowieckiego występowały izolowane wzniesienia terenu w postaci wąskich i wydłużonych południkowo grzęd. Najwyższa z nich, a zrazem najwyższe wzniesienie całego województwa mazowieckiego tzw. Góry Dębowe (232 m n.p.m), położona była na południe od Janowa i ciągnęła się na południe w kierunku Ciechanowa. Kolejna forma wałowa o tej samej nazwie, znajdowała się na południe od Łomży i kontynuowała się w kierunku Wąsocza. Średnia wysokość całego województwa mazowieckiego wynosiła ok. 121 m n.p.m. a powierzchnia terenu przeciętnie obniżała się z SEE na NWW. 

 

mapa hipsometryczna, mapa wysokości bezwzględnych, najwyższy punkt, najniższy punkt, XVI w., XVII w., XVIII w., województwo mazowieckie, ziemia ciechanowska, powiat przasnyskim powiat ciechanowski, powiat sąchocki, ziemia wyszogrodzka, powiat wyszogrodzki, ziemia zakroczymska, powiat zakroczymski, powiat nowomiejski, powiat serocki, ziemia różańska, powiat makowski, powiat różański, ziemia łomżyńska, powiat ostrołęcki, powiat łomżyński, powiat zambrowski, powiat koleński, ziemia wiska, powiat wąsoski, powiat radziwiłowski, powiat wiski, ziemia nurska, powiat nurski, powiat ostrowski, powiat kamieniecki, ziemia warszawska, powiat błoński, powiat warszawski, powiat tarczyński, ziemia czerska, powiat czerski, powiat grójecki, powiat warecki, powiat garwoliński, powiat liwski, ziemia liwska, Andrzejów, Białobrzegi, Błonie, Bodzanowo, Brok, Chorzele, Czersk, Czerwińsko, Dobre Nowe, Garwolin, Glinianka, Głowaczewo, Goszczyn, Grodziec, Janowo, Kamieniec, Karczewie, Kolno, Kołybiel, Kuflewo, Latowicz, Liw Nowy, Liw Stary, Łomża, Magnuszewo, Maków, Mińsko, Nadarzyn, Nasilsko, Nowe Miasto, Nowodwór, Nowogród, Nur, Okuniew, Osiecko, Ostrołęka, Ostrowia, Parysewo, Piaseczno, Przasnysz, Przybyszewo, Pułtowsk, Radziłowo, Rożan, Sąchocin, Serociec, Seroczyno, Sienica, Stanisławów, Stoczek, Tarczyn, Warka, Warszawa Nowa, Warszawa Stara, Wąsosz, Wilka, Wizna, Wodynie, Wyszemierzyce, Wyszkowo, Wyszogród, Zakroczym, Zambrowo, Żeliszewo, Białobrzegi, Błonie, Brwinów, Chorzele, Ciechanów, Czyżew, Garwolin, Góra Kalwaria, Grajewo, Grójewc, Halinów, Jedwabne, Józefów, Kałuszyn, Karczew, Kobyłka, Kolno, Konstancin-Jeziorna, Legionowo, Łochów, Łominaki, Łomża, Maków Mazowiecki, Marki, Milanówek, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Myszyniec, Nasielsk, Nowogród, Nowy Dwór Mazowiecki, Ostrołęka, Ostrów Mazowiecka, Otwock, Ożarów Mazowiecki, Piaseczno, Pilawa, Podkowa Leśna, Pruszków, Przasnysz, Pułtusk, Radzymin, Różan, Sereck, Stawiski, Stoczek Łukowski, Sulejówek, Szczuczyn, Tarczyn, Tłuszcz, Warka, Warszawa, Wołomin, Wyszków, Wyszogród, Wyśmierzyce, Zakroczym, Zambrów


Województwo mazowieckie w XVI-XVIII w. - podział administracyjny [MAPA]


Województwo mazowieckie zajmowało obszar o powierzchni 22 415 km kw. i złożone było z 10 ziem podzielonych w sumie na 27 powiatów. Największą powierzchnią cechowała się ziemia łomżyńska (4 105 km kw.), która była nieznacznie większa od  ziemi czerskiej (4 095 km kw.) - oba regiony zajmowały po ok. 18,3% powierzchni województwa. Ziemia łomżyńska składała się z 4 powiatów – kolneńskiego (1 113 km kw.), łomżyńskiego (986 km kw), ostrołęckiego (1 375 km kw.) i zamborskiego (631 km kw.). Ziemię czerską tworzyły także 4 powiaty – czerski (646 km kw.), garwoliński (1 841 km kw.), grójecki (677 km kw.) i warecki (930 km kw.). 

Ziemia nurska zajmowała powierzchnię 3 365 km kw. (15,0%) i tworzyły ją powiaty nurski (825 km kw.), kamieniecki (2 005 km kw.) i ostrowski (535 km kw.). Następna pod względem powierzchni była ziemia ciechanowska (2 907 km kw., 13,0%) na którą składały się 3 powiaty – ciechanowski (760 km kw.), przasnyski (1 797 km kw.) i sąchocki (350 km kw.). Ziemia warszawska obejmowała 12,4% powierzchni całego województwa (2 769 km kw.) i podzielona była na 3 powiaty – błoński (453 km kw.), tarczyński (393 km kw.) i warszawski (1 923 km kw.).

Położona na północnym wschodzie ziemia wiska zajmowała 1 377 km kw. (6,1%), na co składały się 3 powiaty – radziłowski (365 km kw.), wąsoski (638 km kw.) i wiski (374 km kw.). Na prawym brzegu Wisły, w zachodniej części województwa, znajdowała się ziemia zakroczymska, obejmująca tereny o powierzchni 1 318 km kw. (5,9%). Jej obszar podzielony był między 3 powiaty – nowomiejski (704 km kw.), serocki (205 km kw.) i zakroczymski (409 km kw.). Na wschodniej ścianie województwa położona była ziemia liwska na którą składał się w całości powiat liwski o powierzchni 1 030 km kw. (4,6%). 

Nad Narwią rozciągała się ziemia różańska obejmująca 887 km kw. (4,0%) złożona z 2 powiatów – makowskiego (339 km kw.) i różańskiego (547 km kw.). Najmniejszym pod względem powierzchni regionem była utworzona z jednego powiatu ziemia wyszogrodzka o powierzchni 563 km kw. (2,5%).

 

mapa administracyjna, podział administracyjny, XVI w., XVII w., XVIII w., województwo mazowieckie, ziemia ciechanowska, powiat przasnyskim powiat ciechanowski, powiat sąchocki, ziemia wyszogrodzka, powiat wyszogrodzki, ziemia zakroczymska, powiat zakroczymski, powiat nowomiejski, powiat serocki, ziemia różańska, powiat makowski, powiat różański, ziemia łomżyńska, powiat ostrołęcki, powiat łomżyński, powiat zambrowski, powiat koleński, ziemia wiska, powiat wąsoski, powiat radziwiłowski, powiat wiski, ziemia nurska, powiat nurski, powiat ostrowski, powiat kamieniecki, ziemia warszawska, powiat błoński, powiat warszawski, powiat tarczyński, ziemia czerska, powiat czerski, powiat grójecki, powiat warecki, powiat garwoliński, powiat liwski, ziemia liwska, Andrzejów, Białobrzegi, Błonie, Bodzanowo, Brok, Chorzele, Czersk, Czerwińsko, Dobre Nowe, Garwolin, Glinianka, Głowaczewo, Goszczyn, Grodziec, Janowo, Kamieniec, Karczewie, Kolno, Kołybiel, Kuflewo, Latowicz, Liw Nowy, Liw Stary, Łomża, Magnuszewo, Maków, Mińsko, Nadarzyn, Nasilsko, Nowe Miasto, Nowodwór, Nowogród, Nur, Okuniew, Osiecko, Ostrołęka, Ostrowia, Parysewo, Piaseczno, Przasnysz, Przybyszewo, Pułtowsk, Radziłowo, Rożan, Sąchocin, Serociec, Seroczyno, Sienica, Stanisławów, Stoczek, Tarczyn, Warka, Warszawa Nowa, Warszawa Stara, Wąsosz, Wilka, Wizna, Wodynie, Wyszemierzyce, Wyszkowo, Wyszogród, Zakroczym, Zambrowo, Żeliszewo, Białobrzegi, Błonie, Brwinów, Chorzele, Ciechanów, Czyżew, Garwolin, Góra Kalwaria, Grajewo, Grójewc, Halinów, Jedwabne, Józefów, Kałuszyn, Karczew, Kobyłka, Kolno, Konstancin-Jeziorna, Legionowo, Łochów, Łominaki, Łomża, Maków Mazowiecki, Marki, Milanówek, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Myszyniec, Nasielsk, Nowogród, Nowy Dwór Mazowiecki, Ostrołęka, Ostrów Mazowiecka, Otwock, Ożarów Mazowiecki, Piaseczno, Pilawa, Podkowa Leśna, Pruszków, Przasnysz, Pułtusk, Radzymin, Różan, Sereck, Stawiski, Stoczek Łukowski, Sulejówek, Szczuczyn, Tarczyn, Tłuszcz, Warka, Warszawa, Wołomin, Wyszków, Wyszogród, Wyśmierzyce, Zakroczym, Zambrów

 


Województwo mazowieckie w XVI-XVIII w. - administracja kościelna [MAPA]


Województwo mazowieckie znajdowało się w granicach 4 diecezji. Największą powierzchnię zajmowała położona w północnej części województwa diecezja płocka obejmująca ok. 70% powierzchni całego regionu (15 956 km kw.; przynależało do niej 14 dekanatów i 172 parafie). Administracja dekanatami oraz parafiami odbywała się poprzez archidiakonat pułtuski, położony w całości w granicach województwa (11 896 km kw.; 52,7% pow.; obejmował 6 dekanatów i 103 parafie) i archidiakonat płocki (4 060 km kw.; 18,0% pow.; obejmował 8 dekanatów i 69 parafii), obejmujący zachodnią część tegoż regionu. Południowa część województwa znajdowała się w granicach diecezji poznańskiej (archidiakonat warszawski – 6 154 km kw.; 27,3% pow.; obejmował 8 dekanatów i 93 parafie), a południowe krańce podzielone zostały między diecezję gnieźnieńską (archidiakonat kurzelowski – 286 km kw.; 1,3% pow.; 1 dekanat i 3 parafie) i diecezję krakowską (archidiakonat lubelski – 162 km kw.; 0,7% pow.; 1 dekanat; 1 parafia.).

  

mapa administracji kościelnej, podział kościelny, diecezje, archidiakonaty, dekanaty, parafie, XVI w., XVII w., XVIII w., województwo mazowieckie, ziemia ciechanowska, powiat przasnyskim powiat ciechanowski, powiat sąchocki, ziemia wyszogrodzka, powiat wyszogrodzki, ziemia zakroczymska, powiat zakroczymski, powiat nowomiejski, powiat serocki, ziemia różańska, powiat makowski, powiat różański, ziemia łomżyńska, powiat ostrołęcki, powiat łomżyński, powiat zambrowski, powiat koleński, ziemia wiska, powiat wąsoski, powiat radziwiłowski, powiat wiski, ziemia nurska, powiat nurski, powiat ostrowski, powiat kamieniecki, ziemia warszawska, powiat błoński, powiat warszawski, powiat tarczyński, ziemia czerska, powiat czerski, powiat grójecki, powiat warecki, powiat garwoliński, powiat liwski, ziemia liwska,


Województwo mazowieckie w XVI-XVIII w. - puszcze i lasy [MAPA]


Województwo mazowieckie nie było równomiernie pokryte lasami. Największe obszary bezleśne występowały między Warszawą a Błoniami, w rejonie Liwa, Ciechanowa i Przasnysza, na ziemi wyszogrodzkiej oraz w zachodniej części ziemi zakroczymskiej. Rozległe obszary pozbawione dużych kompleksów leśnych występowały na wschód od Różana, w okolicach Nura, Andrzejowa i Zambrowa a także Radziłowa, Wąsocza i Kolna.  

Obszary leśne i puszczańskie występowały głównie na wschód od linii Wisły. Wśród nich można wyróżnić Puszczę Starogródzką między Parysewem a Kołybielem, Puszczę Osiecką na południowy wschód od miasta Karczewie, Puszczę Dębską na północ od Sendomierza, Puszczę Sulejowską i Korucką na północ od Dobrego oraz Puszczę Słupską na północny wschód od Warszawy. Na lewym brzegu Bugu gęste lasy znajdowały się w obrębie Puszczy Jadowskiej i Kamienieckiej i ciągnęły dalej na północ w międzyrzeczu Narwi i Bugu. 

W okolicach Zambrowa wysokie wzgórza Dębowych Gór zajmował Czerwony Bór, a tereny przygraniczne z Podlasiem podmokła Puszcza Zambrowska. Nad Biebrzą, na wschód od Wąsocza, bagniste tereny porastała Puszcza Dybała. Rozległe, podmokłe i trudno dostępne obszary w dorzeczach Omulewa, Szkwy i Pisy zajmowała ogromna Puszcza Zagajnicka, przechodząca na zachód w lasy Puszczy Różańskiej i Puszczy Mazuch. Dębowe Góry koło Janowa porastała Puszcza Janowska. Na lewym brzegu Wisły wyróżniały się, położona blisko Warszawy, Puszcza Kampinoska oraz w leżąca widłach Wisły i Pilicy Puszcza Stromiecka.

Lesistość województwa mazowieckiego wynosiła prawie 34% (wg zasięgu lasów z początku XIX w.). 

 

mapa lasów, mapa zalesienia, lesistość, puszcze, lasy, XVI w., XVII w., XVIII w., województwo mazowieckie, ziemia ciechanowska, powiat przasnyskim powiat ciechanowski, powiat sąchocki, ziemia wyszogrodzka, powiat wyszogrodzki, ziemia zakroczymska, powiat zakroczymski, powiat nowomiejski, powiat serocki, ziemia różańska, powiat makowski, powiat różański, ziemia łomżyńska, powiat ostrołęcki, powiat łomżyński, powiat zambrowski, powiat koleński, ziemia wiska, powiat wąsoski, powiat radziwiłowski, powiat wiski, ziemia nurska, powiat nurski, powiat ostrowski, powiat kamieniecki, ziemia warszawska, powiat błoński, powiat warszawski, powiat tarczyński, ziemia czerska, powiat czerski, powiat grójecki, powiat warecki, powiat garwoliński, powiat liwski, ziemia liwska, Puszcza Starogrodzka, Puszcza Osiecka, Puszcza Dębska, Puszcza Sulejowska, Puszcza Korucka, Puszcza Słupska, Puszcza Jadowska, Puszcza Kamieniecka, Puszcza Zambrowska, Czerwony Bór, Puszcza Zagajnicka, Puszcza Różańska, Puszcza Mazuch, Puszcza Janowska, Puszcza Kampinowska, Puszcza Stromiecka

 


 

Zobacz więcej...


MAPY POWSTAŁY NA PODSTAWIE:

Mappa Szczegulna Woiewodztwa Podlaskiego, 1:225 000, 1795

Mappa Szczegulna Woiewodztwa Lubelskiego,1:225 000, 1785

Mappa Szczegulna Woiewodztwa Płockiego i Ziemi Dobrzynskiey,1:225 000, 1806

Mappa Szczegulna Woiewodztwa Sandomierskiego Zrządzona Z Innych Wielu Mapp Mieyscowych Tak Dawniey Jak I Swiezo Odrysowanych Tudziesz Goscincowych I Niewątpliwych Wiadomosci, Wszystko Według Reguł Geograficznych i Obserwacyi Astronomicznych, 1:225 000, 1791

Okolica Warszawy w Diametrze Piąciu Mil, 1783

Europa w XVIII w.: www.mapire.eu

Karta Dawnej Polski, Charzanowski W., 1:300 000

Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski: www.atlasfontium.pl

Topograficzna Karta Królestwa Polskiego: www.bg.uwb.edu.pl

Pałucki W. [red.], 1973, Mazowsze w drugiej połowie XVI w., cz. 1 i 2

Dymek Z., 2015, Mazowsze historia i kultura 1526-1795

Samsonowicz H. (red.), 2006, Dzieje Mazowsza, tom 1

Zalewski L., 2002, Ziemia liwska. Ludzie, miejscowości, wydarzenia

Sianko P., 2019, Granica mazowiecko-litewska do 1569 roku. Kształtowanie się, rola społeczna

Mapa Topograficzna Polski 1:100 000, WIG

Geoportal: www.mapy.geoportal.gov.pl

Zobacz najnowsze mapy