Ziemia przemyska – najazd tatarski w 1672 r. podczas wojny polsko-tureckiej [MAPY]

...Wojna z Imperium Osmańskim spowodowana została zatem, najogólniej rzecz ujmując, zmianami strukturalnymi w środowisku międzynarodowym Europy Wschodniej po zawarciu rozejmu w Andruszowie. Skutkiem tych przemian, było jak się wydaje, subiektywne poczucie zagrożenia na północnej flance Imperium Osmańskiego, podzielane w osmańskich elitach władzy. Dyplomacja osmańska obawiała sie, nie bez realnych podstaw, że rozejm andruszowski może oznaczać podjęcie współdziałania Rzeczypospolitej z Moskwą, co mogłoby zmienić układ sił w tej części Europy na niekorzyść Porty...”.

„...Logiczny wydawał sie więc w takiej sytuacji atak wojsk sułtańskich na Rzeczpospolitą, a później na Rosję, co też nastąpiło już w 1674 roku. Nie bez znaczenia w kalkulacjach kierowników osmańskiej polityki zagranicznej była nie tylko wola zabezpieczenia się przed potencjalnym zagrożeniem ze strony Kozaczyzny, lecz również wzmocnienie kontroli nad terytorium Mołdawii. Osobny problem stanowiły natomiast emancypacyjne dążenia chana krymskiego Adil Gereja. Chcąc zabezpieczyć sie w przyszłości przed takimi niespodziankami, Turcy już w kwietniu 1671 roku usunęli z tronu w Bachczysaraju dotychczasowego chana. Po zdobyciu twierdzy weneckiej Kandii na Krecie 6 września 1669 roku i zakończeniu działań militarnych we wschodniej części Morza Śródziemnego, dalszym krokiem w kierunku geopolitycznego umocnienia kontroli Osmanów nad Chanatem Krymskim była kampania letnio-jesienna w 1672 roku, która miała na celu opanowanie Ukrainy i Podola. Jeszcze przed sforsowaniem Dniestru dowództwo osmańskie wydało w ostatnim tygodniu lipca Tatarom z Budżaku rozkaz dokonania rajdu rozpoznawczego na tereny Zadniestrza. W dniu 1 sierpnia 1672 roku niewielki, liczący 500 jeźdźców czambuł ordyńców idący tak zwanym komunikiem, wspierany przez 100 Turków dobrudzkich przekroczył Dniestr i ruszył w kierunku północno-zachodnim. Tego samego dnia oddział jazdy wojewody bracławskiego Jana Potockiego pojmał pod Horodenką Tatara o imieniu Kayman, który wyjawił zwiadowczy cel zagonu kierowanego przez Imrali beja. W pierwszych dniach sierpnia 1672 roku wydzielona grupa wojsk tatarsko-osmańskich splądrowała Pokucie, opanowując i paląc miedzy innymi Śniatyn...”.

„...Nieco wcześniej, bo 29 lipca, granice Rzeczypospolitej na Dniestrze przeszedł mały oddział. Kilka chorągwi jazdy koronnej zmusiło jednak napastników do szybkiej ucieczki za Dniestr. Było to zaledwie preludium do zmasowanego uderzenia Tatarów krymskich, które nastąpić miało za niespełna dwa miesiące i ogarnąć całe województwo ruskie. Po zdobyciu Kamieńca Podolskiego, w pierwszej połowie września Turcy powoli posuwali sie na północ i bez większych trudności opanowali Husiatyn, Jagielnice, Jazłowiec, Złotniki i Buczacz. Jeszcze w pierwszej połowie września doszło do pierwszego, rekonesansowego uderzenia Tatarów na ziemię przemyską. Wiadomo, że jeden podjazd tatarski wysłany z Podniestrza dotarł na teren powiatu stryjskiego i powiatu drohobyckiego, dochodząc 12 września aż pod Drohobycz...”.

„...Najazd tatarski przeprowadzony jesienią 1672 roku przy wsparciu mniejszych kontyngentów złożonych z wojsk osmańskich i kozackich był największą i najbardziej destrukcyjnie oddziałującą operacją militarno-rabunkową spośród wszystkich podjętych przez Tatarów w XVII stuleciu i jedną z największych jakie zwaliły sie na Rzeczpospolitą w wielowiekowych stosunkach z Imperium Osmańskim i Chanatem Krymskim. W 1672 roku zagrożeni najazdem tatarskim czuli sie nie tylko mieszkańcy Rzeczypospolitej. Duże obawy przed czambułami koczowników żywiła także w tym okresie ludność zamieszkująca księstwo raciborsko-opolskie. Jak wielki zasięg i moc oddziaływania posiadała groźba tatarska doskonale świadczy fakt, ze w Opolu, Raciborzu i Opawie podjęto nawet przygotowania do odparcia spodziewanego ataku Tatarów...”.