Ziemia przemyska (woj. ruskie) (XVI-XVIII w.) [MAPY]

Ziemia przemyska to jedna z czterech historycznych ziem wchodzących w skład województwa ruskiego. Tereny te cechują się znacznym zróżnicowaniem rzeźby terenu i największym zagęszczeniem osadnictwa na Rusi Czerwonej.
Ziemia przemyska (woj. ruskie) (XVI-XVIII w.) [MAPY]

Spis treści


Ukształtowanie powierzchni terenu >>>

Podział administracyjny >>>

Gęstość sieci osadniczej >>>

Potencjalne warunki glebowe do rozwoju rolnictwa >>>


 

mapa hipsometryczna, mapa wysokości bezwzględnych, najwyższy punkt, najniższy punkt, XVI w., XVII w., XVIII w., województwo ruskie, ziemia sanocka, ziemia przemyska, powiat przemyski, powiat samborski, powiat drohobycki, powiat stryjski, ziemia lwowska, powiat lwowski, powiat żydaczowski, ziemia halicka, powiat halicki, powiat kołomyjski, Józefów, Krzeszów, Tarnogród, Leżajsk, Sokołów, Żołynia, Grodzisko, Sieniawa, Łańcut, Przeworsk, Rzeszów, Jarosław, Tyczyn, Kańczuga, Radymno, Krakowiec, Pruchnik, Krzywce, Przemyśl, Mościska, Bircza, Niżankowice, Rybotycze, Nowe Miasto, Dobromil, Chyrów, Felsztyn, Sambor, Starasól, Ustrzyki, Stare Miasto, Drohobycz, Stryj, Turka, Skole, Błażowa, Jawornik Polski, Dynów, Dubiecko, Babice, Krosno, Brzozów, Dukla, Rymanów, Jaćmierz, Zarszyn, Mrzygłód, Sanok, Tyrawa Wołoska, Nowotaniec, Bukowisko, Lisko, Lesko, Baligród, Jaśliska, Lutowiska, Barysz, Baworów, Bohorodczany, Bołszowce, Bucniów, Buczacz, Budzanów, Bukaczowce, Bursztyn, Chocimierz, Chorostków, Czernelica, Czortków, Delatyn, Grzymałów, Gwoździec, Halicz, Horodenka, Horożanka, Jabłonów, Janów, Jezupol, Kałusz, Kamionka Wielka, Knihynicze, Kołomyja, Kopyczyńce, Kosów, Kozłów, Kułaczkowce, Kuty, Łysiec, Mariampol, Michalcze, Mikulińce, Monastsrzyska, Nadwórna, Niżniów, Obertyn, Ottynia, Peczeniżyn, Podgrodzie, Podhajce, Potok Złoty, Rohatyn, Skałąt, Sołotwina, Stanisławów, Strusów, Suchostaw, Śniatyń, Tarnopol, Tłumacz, Touste, Trembowla, Tyśmienica, Uście Zielone, Wiśniowczyk, Wojniłów, Zabłotów, Zarwanica, Zawałów, Złotniki, Białobożnica, Konkolniki, Martynów Nowy, Biały Kamień, Bolechów, Bóbrka, Brody, Brzeżany, Brzozdowce, Buszcze, Chodorów, Dolina, Dunajów, Firlejów, Gliniany, Gołogóry, Grudek, Janów, Jaryczów Nowy, Jaworów, Jezierna, Kamionka Strumiłowa, Knihynicze, Komarno, Koniuchy, Kozowa, Kukizów, Kulików, Markpol, Mikołajów, Narajów, Nawaria, Olesko, Podkamień, Pomorzany, Przemyślany, Rozdół, Rożniatów, Ruda, Sasów, Sokołów, Sokołówka, Stratyn, Strzeliska Nowe, Szczerzec, Świrz, Wybranówka, Założce, Zarudzie, Zborów, Złoczów, Żółkiew, Żudaczów, Żurawno, Kutkorz, Podwysokie, Rakowiec, Sokołówka, Tadanie, Żurów, Chełm, Gorzków, Izbica, Krasnobród, Krasnystaw, Luboml, Opalin, Pawłów, Ratno, Rejowiec, Sawin, Skierbieszów, Szczebrzeszczyn, Tarnogóra, Turobin, Uchanie, Wojsławice, Zamość, Żółkiewka


Ziemia przemyska (woj. ruskie, XVI-XVIII w.) - ukształtowanie powierzchni terenu [MAPA]


Ziemia przemyska jest jedym z czterech regionów wchodzących w skład województwa ruskiego. Rzeźba terenu w obrębie regionu jest zróżnicowana. Na obszarze o powierzchni 13 380 km kw., występują zarówno krajobrazy typowe dla gór średnich, ze szczytami przekraczającymi wysokość 1400 m, jak i szerokie kotliny i równiny rzeczne, położone na wysokości od 150 do 200 m n.p.m. Przeszłość geologiczna tego obszaru, wpłynęła na występujących na ziemi przemyskiej typy rzeźby terenu. Liczne doliny rzeczne, rozdzielające od siebie równoległe biegnące grzbiety górskie, tworzą zróżnicowany krajobraz o deniwelacjach terenu dochodzących do kilkuset metrów. 

Najwyżej położonym obszarem są południowe i zachodnie krańce ziemi przemyskiej, obejmujące znaczną część Bieszczadów Wschodnich. Najwyższym szczytem całej ziemi przemyskiej jest położony na granicy z ziemią sanocką szczyt Pikuj, o wysokości 1406 m n.p.m. Najniższym punktem w regionie jest dolina Sanu koło Krzeszowa, gdzie koryto rzeczne położone jest na wysokości ok.155 m n.p.m.

Poszczególne powiaty wchodzące w skład ziemi przemyskiej cechują się zróżnicowanym ukształtowaniem terenu. Najwyżej wyniesiony jest położony na południu powiat stryjski, gdzie średnia wysokość terenu przekracza 600 m n.p.m. Najwyższym szczytem tego obszaru jest Magura o wysokości 1362 m, natomiast najniższy punkt powiatu znajdziemy w dolinie Woroni na północny-wschód od wsi Pietniczany, gdzie koryto potoku położone jest na wysokości ok. 255 m n.p.m.

Nieco niżej od powiatu stryjskiego, powierzchnia terenu wznosi się w powiecie samborskim, gdzie wartość ta dochodzi do około 570 m n.p.m. Najwyższym szczytem w powiecie samborskim jest Pikuj, o wysokości 1406 m., będący jednocześnie kulminacją całej ziemi przemyskiej. Najniżej położone tereny znajdują się na północ od wsi Bilina Wielka w obrębie tzw. Wielkich Błot nad Dniestrem, gdzie powierzchnia terenu położona jest wysokości ok. 260 m n.p.m.

Powiat drohobycki położony jest średnio na wysokości ok. 320 m n.p.m. Najwyższym szczytem jest Ciurchowy Wierch osiągający wysokość 939 m. Najniżej położony punkt znajduje się na wschód od wsi Radelicz w dolinie Dniestru, gdzie koryto rzeczne położone jest na wysokości ok. 250 m. 

Najniżej położonym powiatem w obrębie ziemi przemyskiej, jest zajmujący jej centralną i północną część, powiat przemyski. Średnia wysokość tego obszaru wynosi około 255 m. W jego granicach znajduje się najniżej położony punkt na całej ziemi przemyskiej, czyli dolina Sanu koło Krzeszowa, w którym to miejscu koryto rzeczne zalega na wysokości ok. 155 m n.p.m. Najwyższy szczyt tego obszaru to położony na granicy z ziemią sanocką szczyt Jaworniki, o wysokości 910 m.

mapa hipsometryczna, mapa wysokości bezwzględnych, najwyższy punkt, najniższy punkt, ziemia przemyska, XVI w., XVII w., XVIII w., powiat przemyski, powiat samborski, powiat drohobycki, powiat stryjski, województwo ruskie, punkty wysokościowe, Józefów, Krzeszów, Tarnogród, Leżajsk, Sokołów, Żołynia, Grodzisko, Sieniawa, Łańcut, Przeworsk, Rzeszów, Jarosław, Tyczyn, Kańczuga, Radymno, Krakowiec, Pruchnik, Krzywce, Przemyśl, Mościska, Bircza, Niżankowice, Rybotycze, Nowe Miasto, Dobromil, Chyrów, Felsztyn, Sambor, Starasól, Ustrzyki, Stare Miasto, Drohobycz, Stryj, Turka, Skole


Ziemia przemyska (woj. ruskie, XVI-XVIII w.) - podział administracyjny [MAPA]


Historyczna ziemia przemyska składała się z czterech powiatów. Północną i centralną część regionu zajmował powiat przemyski obejmujący 7 578 km kw. (56,6% powierzchni regionu). Pozostała, południowa część ziemi przemyskiej podzielona była między powiat samborski o powierzchni 2 983 km (22,3%), stryjski zajmujący 1 845 km kw. (13,8%) oraz najmniejszy powiat drohobycki o powierzchni 973 km kw. (7,3%).

 

mapa administracyjna, podział administracyjny, ziemia przemyska, XVI w., XVII w., XVIII w., powiat przemyski, powiat samborski, powiat drohobycki, powiat stryjski, województwo ruskie, Józefów, Krzeszów, Tarnogród, Leżajsk, Sokołów, Żołynia, Grodzisko, Sieniawa, Łańcut, Przeworsk, Rzeszów, Jarosław, Tyczyn, Kańczuga, Radymno, Krakowiec, Pruchnik, Krzywce, Przemyśl, Mościska, Bircza, Niżankowice, Rybotycze, Nowe Miasto, Dobromil, Chyrów, Felsztyn, Sambor, Starasól, Ustrzyki, Stare Miasto, Drohobycz, Stryj, Turka, Skole

 


Ziemia przemyska (woj. ruskie, XVI-XVIII w.) - gęstość sieci osadniczej [MAPA]


Ziemia przemyska cechuje się zróżnicowaną gęstością sieci osadniczej. Średnia wartość dla całego regionu wynosi ok. 8-9 osad/100 km kw. Największe zagęszczenie jednostek osadniczych (miast, wsi, przysiółków, osad, młynów) występuje w centralnej części regionu. Tereny położone między miastami Przeworsk-Kańczuga-Prudnik, Przemyśl-Niżankowice-Felsztyn oraz Mościska-Wisznia-Sambor cechują się występowaniem ponad 12 jednostek osadniczych na 100 km kw. powierzchni. Nieco niższe, ale także wysokie wskaźniki zagęszczenia sieci osadniczej obserwowane są w rejonie większych miast regionu, tj. Rzeszowa, Józefowa, Starego Miasta, Drohobycza i Stryja. Niewielkie zagęszczenie osadnictwa cechuje południową, w większości górską część ziemi przemyskiej, gdzie w rejonie miasta Skole wskaźnik gęstości sieci osadniczej spada poniżej 2 osad/100 km kw. powierzchni. 

 

sieć osadnicza, mapa gęstości sieci osadniczej, osadnictwo, ziemia przemyska, XVI w., XVII w., XVIII w., powiat przemyski, powiat samborski, powiat drohobycki, powiat stryjski, województwo ruskie, Józefów, Krzeszów, Tarnogród, Leżajsk, Sokołów, Żołynia, Grodzisko, Sieniawa, Łańcut, Przeworsk, Rzeszów, Jarosław, Tyczyn, Kańczuga, Radymno, Krakowiec, Pruchnik, Krzywce, Przemyśl, Mościska, Bircza, Niżankowice, Rybotycze, Nowe Miasto, Dobromil, Chyrów, Felsztyn, Sambor, Starasól, Ustrzyki, Stare Miasto, Drohobycz, Stryj, Turka, Skole


Ziemia przemyska (woj. ruskie, XVI-XVIII w.) - potencjalne warunki glebowe do rozwoju rolnictwa [MAPA]


Potencjalne glebowe warunki do rozwoju rolnictwa na ziemi przemyskiej związane są z jej przeszłością geologiczną, ukształtowaniem rzeźby terenu oraz warunkami wodnymi. Uśrednione warunki glebowe dla rozwoju rolnictwa w przypadku całego regionu plasują się między dobrymi a umiarkowanymi.

Najlepsze warunki glebowe (4,8%), wiązane z występowaniem płatów czarnoziemów i szarych gleb leśnych, wykształconych z lessów i utworów lessopodobnych znajdujemy w południkowym pasie gleb po obu stronach doliny Sanu, między miastami Niżankowice na południu i Jarosław na północy oraz w postaci rozległego płata czarnoziemów, między Mościskami, Wisznią a doliną Dniestru.

Bardzo dobre warunki glebowe do rozwoju rolnictwa w postaci gleb brunatnych i częściowo wyługowanych rędzin oraz ubogich czarnoziemów (ok. 2%) obserwuje się w sąsiedztwie najlepszych jakościowo czarnoziemów w centrum regionu oraz na jego północy. Dobre warunki glebowe cechują tereny położone na północy w rejonie Józefowa, na południowy-wschód od Niżankowic oraz w dolinach Dniestru i jego górnych dopływów, gdzie spotyka się mady rzeczne z glebami łąkowymi a w wyższych partiach dolin gleby na utworach lessopodobnych (ponad 1%). Występujące na tych obszarach duże uwilgotnienie utrudnia uprawę i wykorzystanie w rolnictwie, dlatego gleby tego nie mają tak wysokiej przydatności rolniczej.

Umiarkowane warunki glebowe występują na ponad 43% gruntów, szczególnie w północnej części regionu, w granicach powiatu przemyskiego. Słabe pod kątem przydatności rolniczej gleby (ok. 41% powierzchni gruntów) dominują w południowo-zachodniej części ziemi przemyskiej, pokrywając się z zalesionymi obszarami górskimi oraz obserwowane są na utworach piaszczystych na północny regionu. Najsłabsze, głównie bagienne i silnie zbielicowane gleby piaszczyste, znajdujemy w dolinie Dniestru (tzw. Wielkie Błota) oraz w północnej części pow. przemyskiego na zachód od Józefowa (ok. 7%). 

 
gleby, rolnictwo, warunki rozwoju rolnictwa, czarnoziemy, lessy, mady rzeczne, gleby bagienne, gleby górskie, ziemia przemyska, XVI w., XVII w., XVIII w., powiat przemyski, powiat samborski, powiat drohobycki, powiat stryjski, województwo ruskie, Józefów, Krzeszów, Tarnogród, Leżajsk, Sokołów, Żołynia, Grodzisko, Sieniawa, Łańcut, Przeworsk, Rzeszów, Jarosław, Tyczyn, Kańczuga, Radymno, Krakowiec, Pruchnik, Krzywce, Przemyśl, Mościska, Bircza, Niżankowice, Rybotycze, Nowe Miasto, Dobromil, Chyrów, Felsztyn, Sambor, Starasól, Ustrzyki, Stare Miasto, Drohobycz, Stryj, Turka, Skole


MAPY POWSTAŁY NA PODSTAWIE:

Mappa Szczegulna Woiewodztwa Sandomierskiego Zrządzona Z Innych Wielu Mapp Mieyscowych Tak Dawniey Jak I Swiezo Odrysowanych Tudziesz Goscincowych I Niewątpliwych Wiadomosci, Wszystko Według Reguł Geograficznych i Obserwacyi Astronomicznych, 1:225 000, 1791

Karta Dawnej Polski, Charzanowski W., 1:300 000

Europa w XVIII w. - www.mapire.eu

Arłamowscy E.K., 1974, Lustracja województwa ruskiego 1661-1665, część II, ziemia lwowska, IH PAN, Wrocław, Warszawa

Arłamowscy E.K., Kaput W., 1970, Lustracja województwa ruskiego 1661-1665, część II, ziemia halicka i chełmska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich

Budzyński Z., 2006, Kresy południowo-wschodnie w drugiej połowie XVIII wieku, tom 2, Atlas geograficzno-historyczny, Przemyśl-Rzeszów

Fastnacht A., 1962, Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340-1650, Prace Wrocł. Tow. Nauk. Seria A, nr 84, Wrocław

Gliwa A., 2013, Kraina upartych niepogód. Zniszczenia wojenne na obszarze ziemi przemyskiej w XVII wieku, TPN, Przemyśl

Hrabyk P., 1921, Ziemia przemyska i lwowska. Szkic historyczno-geograficzny z mapą, TPN, Przemyśl

Jabłonowski A., 1899, Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej. Ziemie ruskie Rzeczypospolitej, Akademia Umiejętności, Kraków

Makarski W., 1999, Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej, TN KUL, Lublin 

Atlas Źródeł i Materiałów do Dziejów Dawnej Polski: www.atlasfontium.pl

Topograficzna Karta Królestwa Polskiego: www.bg.uwb.edu.pl

Mapa Topograficzna Polski 1:100 000, WIG

Geoportal: www.mapy.geoportal.gov.pl

Soil Map of Ukraine, 1:2 500 000, 1977, Moskwa

Soil Map od Lviv Oblast, 1: 1 500 000

Zobacz najnowsze mapy